ลักษณะขวัญดี – ร้ายของวัวชน ตำราโบราณ พระบริสุทธศีลาจารย์ (วัน มะนะโส)!!
สูตรดี
1 – ขวันอยู่ตรงขากรรไกรทั้งสองข้าง หรือด้านเดียว ท่านว่าดีควนเลี้ยงดี
2 – ขวันอยู่ใต้คาง ชื่อว่า คาบแก้ว ท่านว่าดีควนเลี้ยง ไม่มีโทษดี
3 – ขวันอยู่หว่างเขา ชื่อว่า ทูนข้าวปลูก ท่านว่าเลี้ยงไว้ปลูกข้าวดี
4 – ขวันอยู่บนคอ ชื่อว่า ครอบแอกไถ ท่านว่าเลี้ยงไว้ปลูกข้าวดี
5 – ขวันอยู่จอมหนอก ชื่อว่า จอมปราสาด ดียอดเยี่ยมนัก
6 – ขวันอยู่ใต้เพิงหางติดข้างโคนหาง ชื่อว่า สำเพาเพรียบ ท่านว่าเลี้ยงไว้ดียอดเยี่ยมนัก
7 – ขวันอยู่ที่แค่งอีกทั้ง ๔ ข้าง ท่านว่าดีจะช่วยปกป้องอันตราย
8 – ขวันอยู่ใต้กีบทั้งยัง ๔ ตีน หรือตีนเดียว ชื่อว่า ปราบทวีบ ท่านว่าควนเลี้ยงดียอดเยี่ยมนัก จะบริบูรณ์พูนกำเนิดไปด้วยเงินทรัพย์สิน
9 – ขวันอยู่โคนกีบหน้า หรือข้างหลังซ้าย หรือขวา ท่านว่าดีจะบริบูรณ์พูลกำเนิดไปด้วยเงินทองศฤงคาร
ลักษณะขวันอยู่ที่เพียงพอปานกลาง
สูตรมัธยม
1 – ขวันอยู่ที่กึ่งกลางหน้าผาก ชื่อว่า ขวันเดิม ไม่ดีไม่เลวทรามพอเพียงมัธยม
2 – ขวันอยู่ที่กำดันหนอก ชื่อว่า พกหมาก ไม่ดีไม่ชั่วช้าพอเพียงมัธยม
3 – ขวันอยู่ที่นั่งดี ชื่อว่า แท่นพระยา ดีพอเพียงมัธยม
4 – ขวันข้างท้องทั้งสองข้าง หรือด้านเดียว ไม่ดีไม่เลวเพียงพอมัธยม
5 – ขวันอยู่บนหัวขาข้างหลัง ชื่อว่า ปัดหลอด ไม่ดีไม่เลวเพียงพอมัธยม
6 – ขวันอยู่โคนลิงทั้งสองข้าง หรือด้านเดียว ชื่อสำเภาในอู่ ดีแต่ไม่เหลือทรัพย์สิน
ลักษณะขวันวัวที่ร้ายนัก
สูตรร้าย
1 – ขวันอยู่ใกล้เคียงกับรูจมูก ชื่อว่า ดูดมหาสมุทร ท่านนินทานัก จะนำความทุกข์ร้อนมาสู่ครอบครัว
2 – ขวันอยู่ใต้ตา ชื่อว่า ทูลเพลิง ถ้าหากผู้ใดกันเลี้ยงไว้ ราวกับไฟลุกลามห้ามไม่ให้เลี้ยง
3 – ขวันอยู่ข้างหนอกอีกทั้งซ้ายขวา ระยะ ๑ ศอก หรือ ๑ คืบ ชื่อว่า ขวันอ้อมรั้ว ท่านนินทาไม่ดี
4 – ขวันอยู่ที่ปลายหางพอเพียงวีถึง ชื่อว่า ปัดจาย ท่านนินทานักไม่สมควรเลี้ยง
5 – ขวันอยู่ที่ขาข้างหลังทั้งสองข้าง หรือด้านเดียวหน้าหรือข้างหลังหรือข้างแต่ว่าอยู่ที่ขา ชื่อว่า สำเภาพังทลาย ท่านนินทานัก ถ้าหากผู้ใดเลี้ยงจะอายุสั้น รวมทั้งเสื่อมสูญเงิน
6 – ขวันอยู่ที่รับน้ำขี้ ท่านนินทานัก ชอบทำร้ายผู้เลี้ยง
7 – ขวันอยู่ปากลิง ชื่อว่า สำเภารั่ว หากผู้ใดกันเลี้ยงไว้จะเสื่อมสูญสินทรัพย์ ท่านนินทานัก
ตำราเรียนมองสีวัวดีร้าย
1 – วัวตัวใดสีแดงทั่วข้างตัวตลอดถึงเขาเล็บตาหาง แดงไม่มีสีอื่นเข้าผสมปนเป ชื่อว่า วัวหงส์ และก็มีขวันอยู่ประจำที่ดี ท่านว่าวิเศษนัก
2 – วัวตัวใดสีดำมีแวว เขาดำ หางดำ เล็บดำตาดำ ไม่มีสีอื่นเข้าปนเป ชื่อว่า วัวเพชร ท่านว่าดีนัก จะบริบูรณ์พูนกำเนิด
3 – วัวตัวใดสีแดงเสมือนแสง แต่ว่าลายขาวตั้งแต่โคนหางจนกระทั่งตา ชื่อว่า วัวสุภราช เป็นวัวชั้นเอก ท่านว่าดีนัก ถ้าเกิดคนไหนเลี้ยงให้ปลูกโรงสูงจากพื้นขึ้น ๑ ศอก เครื่องแอกไถราด ทั้งยังสำรับให้ตั้งไว้ที่โรงโคนั้น จะบริบูรณ์พูนกำเนิด
4 – วัวตัวใดสีดำแต่ว่าไม่มีแวว ลิ้นแดง หรือตัวแดงแต่ว่าลิ้นดำ หรือตัวขาวลิ้นดำ ๓ แบบนี้ ชื่อก่อพระไฟ ถ้าเกิดผู้ใดกันเลี้ยงวัวไว้จะวอดวาย ทั้งที่ยังไม่ตายมหาอัปรีย์ ไม่ดีร้ายนัก
5 – วัวตัวใดสีแดง แต่ว่าด่างหมดทั้งตัว หางดอก ชื่อว่า เปลวไฟ หากคนไหนกันคนใดเลี้ยงไว้จะร้ายนักกว่าวัวจำพวกอื่นๆหากแม้ขนย้ายมันก็อย่าให้ตกในบ้าน ท่านว่า อัปรีย์ แพศยานัก
6 – วัวตัวใดลายอย่างกับเสือหมดทั้งตัว ไม่สมควรเลี้ยง ร้ายมากกว่าจำพวกอื่น ท่านห้ามไว้ไม่ให้เลี้ยงเด็ดขาด
ลักษณะสีเขาวัวที่ดี
1 – วัวตัวใดเขาเป็นสีแวว มองเห็นเงาสีโคนเขาเหลืองปลายสีแดง เหมือนสีมณี ท่านว่า ดีนัก อยู่กับผู้ใดกำเนิดความสวัสดี
2 – วัวตัวใดเขาดำนิล ท่านว่า ดีนัก ตีค่าไว้ ๙ ชั่งน้ำหนักทองคำ
3 – วัวตัวใดสีแววอยู่ในเขา โคนั้นอยู่กับผู้ใด จะเป็นคนมั่งคั่ง คนจะเคารพนับถือ
4 – วัวตัวใดเขาเป็นปลอกรอบปลายเขา ที่ปลายแหลมมีสีขาวแวว ท่านว่า ไว้ดีนัก ตีค่าไว้ ๑๐ ชั่งน้ำหนักทองคำ จะต้องเป็นของในหลวง
5 – วัวตัวใดเขาสีดอกชบาแดงที่ปลายแหลมสีเหลืองแวว ท่านว่า ไว้ควรจะเป็นของท้าวพระยา
กษัตริย์
6 – วัวตัวใดโคนเขาสีน้ำข้าว ปลายเขาสีเหลืองแวว ท่านว่า ไว้ดีนัก ถ้าหากคนใดกันมีไว้จะบริบูรณ์พูลกำเนิดเงินทองเงินดี
7 – วัวตัวใดที่เขาเป็นลายราวกับรูปภควัม วัวตัวนี้ชื่อว่าเทพสิงหรณ์ ท่านว่า ดีมีไว้เป็นตบะเดชะป้องกันภัยอันตรายมาไม่ถึง
8 – วัวตัวใดเขาเป็นเศษไม้รอบเขา แต่ว่าสีแตกต่างกับสีที่พื้นเขา ท่านว่า จะมีตบะเดชะมากมาย ควรเป็นของพระยาพระเจ้าแผ่นดิน
9 – วัวตัวใดปลายเขาราวกับน้ำค้างในเวลาดึก ท่านว่า ดีนัก หากคนไหนกันมีไว้จะมีขึ้นเพชรพลอยยศถาบรรดาศักดิ์
10 – วัวตัวใดเขาผุดเป็นเศษไม้อีกทั้งเขา หรือที่ปลาย ท่านว่า ดี จะบริบูรณ์พูนกำเนิด สรรพสินทรัพย์ทรัพย์สินดีนักแล
11 – วัวตัวใดเขาสีเขียวสีดำ เป็นลำดับขึ้นไป แล้วก็มีสีเหลืองรับอยู่ที่ปลาย ดีนักถ้าเกิดมีไว้จะกำเนิดลาภอันพึงพอใจ ค่า ๑๐ ชั่งน้ำหนักทองคำ
12 – วัวตัวใดเขาผุดขึ้นเป็นลายตอกทั่วอีกทั้งเขา ดีนักค่า ๕ ตำลึงทองคำ จะบำรุงสินทรัพย์ จะมีขึ้นลาภอันพอใจ
13 – วัวตัวใดเขาดำล้วนไม่ผสมสีอื่นๆสำหรับพ่อค้าพานิช ถ้าหากมีไว้จะซื้อง่ายขายดิบขายดีเป็นเทน้ำเทท่า มีผลกำไร ค่า ๕ ตำลึงทองคำ
14 – วัวตัวใดเขาสีเหลืองเบี้ยจะจัน หรือราวกับสีดอกอัญชัน หรือเสมือนสีคราม ดีนักใครกันแน่มีไว้ จะคุ้มครองทั้งหมดทุกอย่าง
15 – วัวตัวใดเขาสีเป็นรูปสิงโตตั้งท่าแผ่นทยาน หรือดังวงแหวน ดีนักจะมีตบะเดชามากมาย ศัตรูรังแกมิได้
16 – วัวตัวใดเขากลมหมดจดเช่นเดียวกันกับกลึง ราวกับถูแล้วดีนัก ใครกันแน่มีไว้จะกำเนิดลาภอันล้นหลาม แล้วก็จะระวังภัยอันตราย
17 – วัวตัวใดเขาเป็นชั้นๆเสมือนคันฉัตร ท่านว่า ดีนัก จะบริบูรณ์พูนกำเนิดลาภขั้น จะมีผู้เมตตาอารี หากคนไหนกันไม่เชื่อท้าทายให้เผาแบบเรียน
จุดมุ่งหมายที่เอามาเผยแพร่ เพื่อไม่อยากที่จะให้ความคิดของบรรพบุรุษในอดีตกาลหายไปตามยุคสมัย รวมทั้งเพื่อเป็นการบ่งบอกถึงความศรัทธาของประชาชนที่ผูกพันกับการกสิกรรมบาป
ในความเป็นจริงแล้วยังมีตำราการดูลักษณะโคชนอีกเฉพาะแบบเรียนหนึ่ง แต่ว่าไม่อาจจะเอามาเผยแพร่ในที่นี้ได้ เพราะกลัวจะเป็นการทำให้เกิดการเบียดเบียนสัตว์